00:10 26/05/2015

Tôi phải vội vàng công bố những điều này, trong trạng thái chưa hoàn chỉnh, bởi cuộc đời có nhiều khi đổi trắng thay đen. Tôi không thiết gì nhiều, chỉ không muốn người khác trục lợi trên sự cố gắng của tôi.

---

Sự so sánh đi từ mức độ hẹp của kĩ thuật đến nhìn nhận rộng hơn về tác phẩm, phản ánh mối quan hệ giữa kĩ thuật và hình thức - nội dung tác phẩm. Từ đó cho thấy hình thức biểu hiện trong nghệ thuật Đồ họa thống nhất và đa dạng, là kết quả tất yếu từ sự thống nhất và đa dạng của các kĩ thuật in ấn. Dù cho các kĩ thuật in ấn có dựa trên bản chất khác nhau, thao tác tiến hành là hoàn toàn riêng biệt theo từng loại hình, nhưng đều thể hiện chung những tính chất cơ bản. Đó là tính liên tục của vùng mực, tính đồng đều trong lớp mực và lực in tạo ra chất mực dày – mỏng, đặc – xốp trên giấy, quyết định độ thành công của tác phẩm, chuyển tải cảm xúc, suy nghĩ của nghệ sĩ.

          

Mỗi so sánh mang ý nghĩa chỉ ra sự giống và khác nhau, cũng đồng thời xác lập một cơ sở cho việc phân loại. Như vậy, dựa vào những tính chất quan trọng biểu hiện ra trong quá trình thực hành, có thể tái phân loại các phương pháp in ấn trong nghệ thuật Đồ họa, tạo nên góc nhìn khác cho vấn đề đã cũ.

          

Dựa vào sự xác lập các vùng trong cách chế bản, tính liên tục cao của vùng có mực và vùng không có mực trong phương pháp in nổi, in lõm, in xuyên màng giấy và in độc bản khiến chúng xích lại gần nhau hơn về mặt biểu hiện. Khả năng biến đổi linh hoạt của cách in lụa (lưới) và in thạch bản, in offset đều dựa vào các điểm hạt trong cấu tạo của vật liệu, khiến hai cách làm này có vẻ chung một ngôn ngữ tạo hình.

          

Dựa vào tính đồng đều của lượng mực in được cung cấp, cách bôi và chùi mực trong phương pháp in lõm và in độc bản đóng vai trò tạo hình không kém công đoạn khắc – ăn mòn. Điều đó được chứng minh rõ ràng hơn trong lịch sử khi phương pháp in độc bản có sự phát triển từ việc bôi và chùi mực cho các bản khắc kim loại. Tính đồng đều cao của mực được đòi hỏi trong cách in thạch bản, in lụa (lưới) và cả in nổi, đi kèm với sự đều đặn của lực in. Tuy nhiên, có thể áp dụng lực in chủ động bằng tay cho bản khắc gỗ, cao su, thạch cao…, tạo ra kết quả dày mỏng, đặc xốp khác nhau của mực trên cùng một bề mặt tranh. Đó là trường hợp riêng mà biểu hiện của phương pháp in nổi có nét tương đồng giới hạn với in độc bản và in lõm.

          

Lực in đều dường như là một yêu cầu quan trọng trong hầu hết các phương pháp in ấn, vì điều đó đảm bảo toàn bộ hoặc hầu như đầy đủ lượng mực cần thiết được chuyển sang bề mặt giấy, tạo ra chất riêng của tranh in. Mỗi thể loại đều được tối ưu hóa việc in ấn bằng một máy in chuyên dụng. Phương pháp in theo truyền thống phương Đông cũng như phương pháp in không cần lực ép của máy là những cách làm đơn giản và thủ công hơn. Các thể loại tìm thấy như khắc gỗ, in độc bản dùng lực của tay hay sức thẩm thấu của giấy ẩm đều sử dụng mực hay màu gốc nước. Điều đó khiến chúng dường như đứng riêng về một phía so với các thể loại còn lại.

          

Tái phân loại giúp nhìn nhận các phương pháp in ấn đã có theo một khía cạnh khác. Trong sự phát triển hiện nay, nhiều trường hợp thực hành không chỉ tuân thủ một phương pháp duy nhất nào. Ví dụ cách in collagraph, tận dụng cả phần lõm và lồi trong quá trình tạo bản, vừa bôi – chùi mực vừa lăn mực để tạo màu. Vùng mực liên tục khắp mặt giấy với độ dày mỏng đa dạng, độ trong suốt của mực thay đổi từ nét đến mảng là một minh chứng cho khả năng sử dụng cùng lúc các phương pháp có bản chất khác nhau.

         

Tóm lại, phát triển là điều tất yếu theo quy luật trong thế giới nghệ thuật nói riêng và nghệ thuật Đồ họa nói chung. Ngày càng có nhiều phương pháp in mới, kĩ thuật mới, vật liệu cải tiến được áp dụng. Nhưng in ấn vẫn là một công việc không thể thay đổi với những tính chất nhất định của nó. Việc sử dụng cách nào để in, cuối cùng không phải là một sự lựa chọn kĩ thuật hay chất liệu, mà là sự tính toán để đảm bảo các tính chất của in ấn thể hiện với mức độ được mong muốn. 

"truyện tranh là con sâu đục phá tâm hồn" - đúng hay sai?

Mặc dù không thể phủ nhận truyện tranh là một loại hình nghệ thuật độc đáo và đặc sắc, nhưng những gì tôi được nhìn thấy, không khỏi đưa tôi đến cái nhìn hoài nghi về ảnh hưởng của nó đến quá trình xã hội hóa cá nhân. 

Nằm ngoài giới hạn của lĩnh vực nghệ thuật tạo hình, nghệ thuật minh họa và trang trí, truyện tranh có cách vận động riêng của nó, trong tiến trình lịch sử. Nó riêng biệt đến nỗi nhiều người tự nhận bản thân sống với nghề vẽ truyện tranh cũng không tự ý thức được những điểm khác biệt trong đó. Chức năng, cấu trúc khác biệt, có thể thấy qua cách nó ảnh hưởng đến tâm trí, tâm thần và trạng thái của con người, so với các loại hình nghệ thuật khác lại càng dị biệt hơn.

Một điểm quan trọng trong lí thuyết về truyện tranh, được nhiều người viết lí luận nổi tiếng nhắc tới, là chức năng giao tiếp của nó. Không phải thẩm mĩ, không phải ghi chép lịch sử hay giáo dục mà là giao tiếp. Chức năng giao tiếp được coi là tối thượng, tối quan trọng, ảnh hưởng đến cách cấu trúc hình ảnh, phân bổ nội dung của toàn bộ câu chuyện. Do đó không phải chi tiết nào cũng được kể, hình ảnh nào cũng được vẽ, mọi thứ đều phải đặt trong sự lựa chọn.

Đó chính là điểm mấu chốt để truyện tranh có thể tác động lên quá trình xã hội hóa cá nhân. Điều gì xảy ra trong đó, thật sự là quá bí ẩn. Nhưng hậu quả, có thể thấy rõ.

Nội dung xấu hay tốt trong một câu chuyện, không phải là vấn đề cần thảo luận nữa theo quan điểm nêu trên. Mỗi cuốn truyện tranh, càng hay, càng hấp dẫn, khi nó càng có khả năng giao tiếp với người xem. Những mối quan hệ, những cử chỉ, những ẩn ý sống động và tạo ra cảm nhận như một thế giới thật cuốn hút người xem ngay từ trang đầu tiên lật ra.

Chuyện gì sẽ xảy ra khi một thế giới sống động như thật thế chỗ thế giới thật trong giai đoạn sớm của quá trình xã hội hóa một cá nhân? Những gì tôi thấy được là bộ mặt đờ đẫn, cử chỉ và hành vi bị cường điệu hóa và tình huống hóa. Và dường như ở đó là sự thiếu vắng đi khả năng cảm nhận, đánh giá đúng mức trong một số vấn đề.

Tất nhiên xã hội hóa một cá nhân gồm nhiều giai đoạn, nhiều bước, bởi để một con người có thể hiểu rõ về môi trường chung quanh, không phải một cái gì đó quá đơn giản diễn ra là xong. Nhưng để đánh giá đúng mức, phải nhận định truyện tranh là một nguồn có khả năng gây ảnh hưởng mạnh, tựa như những trường hợp đã thấy với phim ảnh và truyền hình.

Vậy truyện tranh có phải là con sâu đục phá tâm hồn??? Không có tâm hồn nào là tường đồng vách sắt, cũng không có nghệ thuật nào có thể bị bôi nhọ, chỉ có vấn đề ở con người mà thôi.

một điều lạ

Gần đây, có người nói với tôi rằng tự thân phương pháp khắc kim loại đã đem đến cái rờn rợn trong biểu hiện, như phim ma, phim kinh dị.

Phải chăng đó là lí do mà những nhà đồ họa kinh điển như Goya, Kollwitz đều dùng chất liệu này trong thời kì đen tối của cuộc sống. Hay như Lajos, Rego với cảm xúc mạnh mẽ từ nội tâm giãi bày qua tác phẩm. Ở đó là chiến tranh và hòa bình, là nhân phẩm, là những hình thù quái dị trong sự biến tướng của con người.

Kelly có những tác phẩm aquatint màu rất lung linh về xứ Polynesian, Thaulow đã khắc những phong cảnh rung động lòng người, dường như chỉ càng làm khác biệt sự biểu hiện của phương pháp in trắng đen. Chưa từng ở đâu, trắng và đen lại đưa đến một cảm giác kì lạ như thế. Tưởng chừng như dù cho cảnh tượng có vui vẻ và hạnh phúc cách mấy, vẻ huyền bí vẫn ngự trị đâu đây.

Đám mực bám trên bản kim loại, bị chùi dần đi, nhòe mờ ra như đám khói cháy nhà, tan dần rồi mất hẳn. Cho đến khi ánh kim loại sáng lấp lánh giữa những nét và mảng đen, một thứ năng lượng khó lòng xác định, tựa như bóng tối của Vallotton, vẫn còn len lỏi.

Có lẽ Rembrandt và Durer đã sống rồi chết quá lâu trước khi thế giới lầm than đến độ như đã từng. Nhưng trong thời họ sống, hạnh phúc thật sự chỉ được xem là tồn tại ở thiên đường, sau khi phán xét.

Ai có thể đem đến niềm vui bằng những đốm trắng li ti lơ lửng trong chốn mù mịt vô định hình?

Những xác người còn treo tận ngọn cây.

01/05/2015

1. 

Làm sao để duy trì được cảm xúc một cách ổn định. Tôi có thể vẽ một bức tranh lập thể, nhưng liệu tôi có thể vẽ được bức thứ hai hay không?

Tôi có thể quyến luyến một người suốt thời gian dài, nhưng đó vẫn chỉ là lần đầu. Liệu có lần thứ hai cho cùng một người như vậy?

Tôi thường có sở thích mở sách Xã hội học để ngó nghiêng xem đời sống của mình đang rơi vào hoàn cảnh nào. Nhưng có khi thật ra thì cũng không cần mấy. Sống cứ thế mà tiếp diễn thôi.

Một lần, để sáng tác một bức chân dung, in chứ không phải vẽ, tôi đã phải rất cực khổ ngồi nhiều tiếng liền kí họa các góc gương mặt của nhân vật, phải dùng giấy can và máy photocopy để tạo ra nhiều bản trổ. Sau khi lần lượt trổ hết các hình mảng, đổ màu như ý, thì việc cuối cùng là phủ một lớp nét trên cơ sở in độc bản - công việc buộc lòng phải lên tinh thần và luyện tay cho như ý. Nói chung là khó lòng toại nguyện. Tôi vẫn không hiểu liệu nhân vật ấy có nhận ra bản thân sau khi đã bị tôi biến dạng, chèn ép bằng thời gian, bằng suy nghĩ của mình được không?

Hai người sau khi gần nhau, xa rời nhau, có còn như họ lúc trước khi chưa gặp nhau? Trên phương diện vật lí cũng như tinh thần, tôi không biết và cũng không nơi nào cho tôi biết. 

Có thể bên nhau rất lâu, nhưng việc chúng ta xa cách nhau đã có từ khi bắt đầu.

2. 

giấc ngủ trễ nải như con thuyền lênh đênh trên biển

bãi bờ là một miền xa

ai đi cùng ta

trong giấc mơ có dáng người dấu mặt im lìm

cho ta cảm giác và bắt ta đi tìm

yêu thương như tia nắng không yên