Gradient đô thị - nông thôn

Giáo sư Richard T. T. Forman đã sử dụng sơ đồ về vùng đô thị để vạch ra phạm vi của vùng đô thị với nhiều khái niệm liên quan theo phương pháp cảnh quan trong khi cũng đặt sự quan tâm lên kích thước quần thể dân cư một cách đầy cuốn hút. Mời quý bạn đọc xem thêm trong sách “Urban Regions, Ecology and Planning beyond the City”.

Trên đây là một triển khai cho quy phạm về giới hạn không gian của hệ sinh thái đô thị. Tất yếu cũng có nhiều cách xem xét khác, kĩ lưỡng hay đơn sơ hơn. Trong phạm vi tìm hiểu hệ thống lí thuyết mới mẻ của Sinh thái học đô thị, chúng tôi cảm thấy biểu đạt của giáo sư Forman là hoàn toàn phù hợp. Đó không chỉ là giới hạn không gian mà còn là sự biến đổi trong hình thái của đô thị theo chiều ngang. Vấn đề sẽ được trích lược sâu hơn về sau.

Chương trình Gradient Sinh thái Đô thị - Nông thôn (Urban-Rural Gradient Ecology) do nhóm các nhà nghiên cứu Mark McDonnell, Steward Pickett, Richard Pouyat và Margaret Carreiro tiến hành ở vùng siêu đô thị New York, đã đưa ra khung lý thuyết nêu lên sự thay đổi theo gradient từ vùng đô thị lõi đến nông thôn và hệ sinh thái tự nhiên. Nó gồm 2 thành phần thể hiện qua các thước đo về: (1) điều kiện lí – hóa; (2) tập hợp sinh vật; (3) quá trình của hệ sinh thái; (4) yếu tố nhân văn. Trong đó 3 thước đo đầu tiên thuộc thành phần như trong khái niệm về gradient sinh thái học và thành phần sau bao gồm con người như thành phần của hệ sinh thái. Theo đó là kết luận về quá trình đô thị hóa như một quá trình tạo ra một gradient môi trường phức tạp.

Một sơ đồ phân chia theo thứ tự các vùng lãnh thổ theo gradient đô thị - nông thôn được trình bày ở hình dưới. Sơ đồ gồm 2 phần là hình chiếu theo chiều đứng và ngang theo lát cắt từ trung tâm đô thị đến vùng tự nhiên.

Lưu ý của các tác giả đưa ra cho khung lý thuyết này là hầu như đầy không phải là trật tự tất yếu của mọi trường hợp. Mỗi khu đô thị khác nhau có sự thể hiện gradient đô thị - nông thôn khác nhau. Nó không tuyến tính và không đều trong các đô thị trên khắp thế giới. Điều đó phụ thuộc và cách mà mỗi quốc gia tiến hành quá trình đô thị hóa.

           

            Các thành phần của gradient đô thị - nông thôn đã được giới thiệu đi sâu hơn phân tích sẽ gồm nhiều yếu tố. Sơ đầu dưới cho thấy những yếu tố đó. Tất nhiên, không thể xem xét chúng theo quan điểm cấu trúc vì chúng là các thành tố ảnh hưởng qua lại. Thành phần con người với 3 thành tố chính ảnh hưởng nhiều đến các quá trình theo gradient trong hệ sinh thái đô thị.