Tôi không muốn chính mình tự bó hẹp mình. Phạm vi đời sống của tôi phải ngày càng được mở rộng. Ít nhất là về mặt lý trí, về khả năng cảm nhận, về sự hiểu biết. Dù cho cũng phải thừa nhận rằng nhiều mặt khác trong đời sống của tôi bị giới hạn. Cảm giác giống như tôi ngồi trong một chiếc hộp có chiều mặt. Người khác nhìn thấy tôi trong không gian với diện mạo như tôi mỗi ngày. Còn tôi nhìn tôi như thế nào nếu không phải nhìn qua các giới hạn của đời sống. Tôi nhìn chính tôi qua khả năng kinh tế: số tiền phải tiêu, qua sức khỏe: thuốc men hằng ngày phải uống, qua khả năng: những gì có thể làm hằng ngày... Hay tôi nhìn mình qua chính đôi mắt của xã hội? Xã hội nhìn tôi qua những gì tôi làm được. Cái nhìn của xã hội khi nào là cái nhìn khách quan? Vì xã hội đâu thấy được nội tâm của tôi. Tôi phải tự nhìn mình như thế nào? Phạm vi đời sống của tôi là một không gian n chiều, những nhiều bị giới hạn: vừa tự do vừa tù túng.
Xã hội học có nói về khác biệt xã hội. "Khác biệt xã hội là gì? Là sự khác biệt giữa các cá nhân trên cơ sở những đặc điểm và đặc trưng xã hội như kinh tế, giai cấp, dân tộc, tôn giáo, chủng tộc, tuổi, giới tính, v...v..." Vậy khác biệt xã hội có phải là cơ sở hình thành nơi đời sống của tôi những giới hạn? Hay sự thật diễn ra theo chiều ngược lại? Những giới hạn trong các mặt đời sống của tôi khác với những giới hạn trong đời sống của một ai đó bất kì. Có phải từ đó mà người ta nhìn ra các khác biệt xã hội? Nhưng lỡ những giới hạn đó giống nhau giữa những người khác nhau? Nếu tôi giàu thì cũng có người khác giàu. Nghèo thì không phải chỉ có mình tôi. Kẻ đòi hỏi thưởng thức nghệ thuật không phải có mình tôi và cũng không phải chỉ có mình tôi biết sống trong tình cảm. Từ khi nào những tập đoàn người có chung những đặc điểm nhất định đã hình thành? Tôi không bao giờ muốn đặt nặng vấn đề vật chất hơn vấn đề lý trí trong đời sống, nhất là khi nhìn nhận đời sống xã hội.
Giới hạn hay không giới hạn? Khách quan hay chủ quan? Đến cùng thì tôi không biết. Nếu có ai đó đủ khả năng bóc trần mọi mặt trong đời sống này, tôi mới hiện rõ trước xã hội và trong mắt tôi là tôi đúng hay sai. Có phải khát khao hạnh phúc, khát khao không bị trói buộc trong những nhu cầu thiết yếu nhất và mở rộng nhu cầu là đặc trưng mang chất nhân bản của con người?
Và tôi phải nói gì về "phạm vi đời sống" của cả một cộng đồng hay một xã hội?
Xã hội học có nói về khác biệt xã hội. "Khác biệt xã hội là gì? Là sự khác biệt giữa các cá nhân trên cơ sở những đặc điểm và đặc trưng xã hội như kinh tế, giai cấp, dân tộc, tôn giáo, chủng tộc, tuổi, giới tính, v...v..." Vậy khác biệt xã hội có phải là cơ sở hình thành nơi đời sống của tôi những giới hạn? Hay sự thật diễn ra theo chiều ngược lại? Những giới hạn trong các mặt đời sống của tôi khác với những giới hạn trong đời sống của một ai đó bất kì. Có phải từ đó mà người ta nhìn ra các khác biệt xã hội? Nhưng lỡ những giới hạn đó giống nhau giữa những người khác nhau? Nếu tôi giàu thì cũng có người khác giàu. Nghèo thì không phải chỉ có mình tôi. Kẻ đòi hỏi thưởng thức nghệ thuật không phải có mình tôi và cũng không phải chỉ có mình tôi biết sống trong tình cảm. Từ khi nào những tập đoàn người có chung những đặc điểm nhất định đã hình thành? Tôi không bao giờ muốn đặt nặng vấn đề vật chất hơn vấn đề lý trí trong đời sống, nhất là khi nhìn nhận đời sống xã hội.
Giới hạn hay không giới hạn? Khách quan hay chủ quan? Đến cùng thì tôi không biết. Nếu có ai đó đủ khả năng bóc trần mọi mặt trong đời sống này, tôi mới hiện rõ trước xã hội và trong mắt tôi là tôi đúng hay sai. Có phải khát khao hạnh phúc, khát khao không bị trói buộc trong những nhu cầu thiết yếu nhất và mở rộng nhu cầu là đặc trưng mang chất nhân bản của con người?
Và tôi phải nói gì về "phạm vi đời sống" của cả một cộng đồng hay một xã hội?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét